29. 10. 2019
.png)
Την ιστορία της Σχολής κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρουσίασαν στη σχολική γιορτή -ενόψει της 28ης Οκτωβρίου-μαθητές του Γενικού Λυκείου. Βασίστηκαν στο βιβλίο της Brenda Marder «Οι φροντιστές της γης: η Αμερικανική Γεωργική Σχολή και η Ελλάδα στον 20ό αιώνα». Να σημειωθεί ότι στη γενική παρέλαση στη λεωφόρο Μεγάλου Αλεξάνδρου, την ΑΓΣ εκπροσώπησαν -ως σημαιοφόροι- ο αριστούχος μαθητής του ΕΠΑΛ Ζαχαρίας Καρακώστας και η αριστούχα μαθήτρια του ΓΕΛ, Ευαγγελία Βουδούρη, η οποία συμμετείχε και στη μαθητική παρέλαση. Ακολουθεί αναλυτικά όλο το κείμενο:
Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
Το πρωινό της 28η Οκτωβρίου 1940 η Αμερικανική Γεωργική Σχολή βρέθηκε σε αναστάτωση. Εργάτες και προσωπικό που βιάζονταν να φύγουν για το Μέτωπο, ετοίμασαν με βιασύνη μικρά δέματα με τρόφιμα και άλλα αναγκαία και ξεκίνησαν για τα κέντρα επιστράτευσης με τη συνοδεία ορισμένων από τους μεγαλύτερους μαθητές που ήταν σε ηλικία στράτευσης. Όσα αγόρια μπορούσαν να επιστρέψουν στάλθηκαν αμέσως στα σπίτια τους, ενώ άλλα που ζούσαν πολύ μακριά έμειναν στη Σχολή μέχρι να βρεθεί τρόπος μεταφοράς. Καθώς όλα τα οχήματα υποζύγια σε ολόκληρη τη χώρα είχαν επιταχθεί από τις αρχές, το πρόβλημα της επιστροφής των αγοριών στα σπίτια τους είχε καταστεί σχεδόν άλυτο. Ένα αγόρι αναγκάστηκε να περπατήσει μία εβδομάδα για να φτάσει στο χωριό του. Στο μεταξύ το αριθμητικά μειωμένο προσωπικό που αποτελούνταν από άντρες μεγαλύτερης ηλικίας έπρεπε να κουμαντάρει το βουστάσιο, το μηχανουργείο, το πτηνοτροφείο, τους χοίρους, τα ζωντανά και τις καλλιέργειες.
Στις 29 Οκτωβρίου 1940, την επομένη της κήρυξης του πολέμου, έκλεισαν όλα τα σχολεία έπειτα από κυβερνητική οδηγία. Για πρώτη φορά από τότε που έφτασαν οι πρώτοι μαθητές το 1904 οι θύρες της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής έκλεισαν για την αγροτική νεολαία της Ελλάδας και δεν ξανάνοιξαν παρά την 1η Νοεμβρίου 1945. Τα περισσότερα σχολεία μετατράπηκαν σε νοσοκομεία, αποθήκες για στρατιωτικά εφόδια ή επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν σε έκτακτες περιστάσεις. Το αναρρωτήριο της Σχολής επιτάχθηκε από τον ελληνικό στρατό και ο υπεύθυνος γιατρός με την οικογένειά του στεγάστηκε στις εγκαταστάσεις της.
Στις αρχές του πολέμου ο Τσάρλι Χάουζ, γιος του ιδρυτή της Σχολής και διευθυντής της, απευθύνθηκε στην ελληνική κυβέρνηση σχετικά με το καθεστώς της Σχολής και ζήτησε να μην την επιτάξουν οι αρχές. Πρότεινε να επαναπροσδιοριστεί η αποστολή της με στόχο να εξυπηρετηθεί η πολεμική προσπάθεια. Η Ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε πλήρως. Δέχθηκε να εξακολουθήσει το ίδρυμα τις αγροτικές και βιομηχανικές του δραστηριότητες και επιπλέον επέτρεψε στη Σχολή να διατηρήσει τα υποζύγια, τα αγροτικά μηχανήματα και τα μεταφορικά της μέσα, ώστε να μην περικοπούν η παραγωγή τροφίμων και η βιομηχανική απόδοση.
Σχεδόν αμέσως είχαν αρχίσει και οι ιταλικοί βομβαρδισμοί στη Θεσσαλονίκη. Ήταν τότε που η Σχολή μετατράπηκε σε καταφύγιο για τρομαγμένους, σαστισμένους αμάχους, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν συγγενείς και φίλοι του προσωπικού που συνέρρευσαν από την πόλη. Έτσι τα καταφύγια που είχαν κατασκευαστεί για να χωρέσει μόνο το προσωπικό της Σχολής γέμισε πέρα από όσο επέτρεπαν οι προδιαγραφές σωστής υγιεινής.
Η κα Αν Χάουζ και άλλες γυναίκες της Σχολής είχαν συγκεντρώσει τα παιδιά του προσωπικού και τα βοηθούσαν να κόβουν λωρίδες από εφημερίδες και να τις κολλούν χιαστί πάνω στα τζάμια για να μην σπάσουν σε περίπτωση έκρηξης. Αλευρόσακοι, ράκη και κουβέρτες τοποθετήθηκαν στα παράθυρα ώστε να υπάρχει πλήρης συσκότιση τη νύχτα. Παράλληλα οι γυναίκες μαζεύονταν συχνά για να ράψουν είδη για τον Ερυθρό Σταυρό. Συγκεντρώθηκαν 14 ραπτομηχανές και 26 γυναίκες ανέλαβαν να ράβουν νοσοκομειακές ποδιές και τριγωνικούς επιδέσμους.
Στις 30 Νοεμβρίου ο αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός ανέθεσε στον Τσάρλι Χάουζ να ενεργεί ως αρμόδιος εκπρόσωπός του στην Ελλάδα. Στη συνέχεια η διεύθυνση της Σχολής ανατέθηκε στον Θεόδωρο Λίτσα λόγω των συχνών απουσιών του Τσάρλι Χάουζ στην Αθήνα, στο Μέτωπο και σε διάφορα σημεία διανομών του Ερυθρού Σταυρού ανά την Ελλάδα.
Η Γερμανική εισβολή τον Απρίλιο του 1941 δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Μπορεί οι κάτοικοί της να μην ήρθαν αντιμέτωποι με το φάσμα της πείνας, ωστόσο οι κατακτητές επέβαλαν αυστηρούς περιορισμούς στις ποσότητες τροφίμων που δικαιούνταν. Μετά και την είσοδο και των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο είχαμε ακόμη πιο αυστηρή αντιμετώπιση της Σχολής από τους Γερμανούς, αφού το ζεύγος Χάουζ συνελήφθη και οδηγήθηκε σε διαφορετικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως στη Γερμανία. Αποχωρώντας οι Γερμανοί τον Οκτώβριο του 1944 ανατίναξαν μία πτέρυγα του Τζέιμς Χόλ, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί ως κέντρο διαβιβάσεων. Όλα αυτά τα χρόνια μετά τη σύλληψη των Χάουζ από τους Γερμανούς τη διεύθυνση της Σχολής είχε ο Θεόδωρος Λίτσας.
Η Αν και ο Τσάρλι Χάουζ επέστρεψαν στις 22 Σεπτεμβρίου 1945. Μετά από υπεράνθρωπη προσπάθεια το Πρίνστον Χολ επανήλθε σε κατάσταση που θα επέτρεπε τη στέγαση των μαθητών για την επαναλειτουργία της Σχολής. Στις 5 Νοεμβρίου ο Τσάρλι τηλεγράφησε στο Διοικητικό Συμβούλιο: «Μαθήματα άρχισαν σήμερα. Αγόρια εγγεγραμμένα 52, κορίτσια 40. Όλα καλά».
Δείτε ψηφιοποιημένο αντίγραφο από το Ιστορικό Αρχείο της Σχολής με το χρονολόγιο των γεγονότων που έλαβαν χώρα εκείνη την περίοδο.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ
